Vaccin-effectiviteit onder de loep

Claim

De campagnes van de overheid benadrukken dat Corona vaccinaties zeer effectief zouden zijn om jezelf, je familie, je collega’s en de kwetsbare ouderen te beschermen tegen de effecten van Covid-19.

Beschouwing

Als je bescherming zou willen bieden tegen een gevaarlijke ziekte waarvoor weinig of geen effectieve behandelmethoden beschikbaar zijn, zou je kunnen overwegen om heel snel een vaccin te ontwikkelen en dit half getest aan de bevolking aan te bieden. Je neemt dan een risico op bijwerkingen maar het middel zou minder erg kunnen zijn dan de kwaal. Dit heet “Emergency Use Authorisation” en in het artikel Vaccin-goedkeuring onder de loep hebben we het erover gehad dat dit nu precies de situatie is met betrekking tot de huidige vaccins.
Bij een “Emergency Use Authorisation” wil je dan natuurlijk wel weten of het vaccin ook werkelijk effectief genoeg is om het risico voor lief te nemen. Als een vaccin voor 10% het risico op de ziekte verkleint, zul je het risico op onbekende bijwerkingen waarschijnlijk niet nemen, maar bij 90% of hoger mogelijk wel. Het complete verhaal is eigenlijk nog wat ingewikkelder maar daar komen we verder in dit artikel op.

Nu zijn er uiteraard onderzoeken uitgevoerd door de fabrikanten, maar om daaruit echt iets te kunnen zeggen over de effectiviteit van Corona vaccins moeten we wel eerst kijken naar de protocollen die gevolgd zijn om die effectiviteit te meten. Als je iets wilt meten moet je namelijk vooraf een hoop aandacht besteden aan de manier waarop je je experiment opzet zodat datgene wat je wilt meten ook goed meetbaar is.

Stel dat je een zwembad met 1 miljoen blauwe smarties hebt en iemand beweert dat er goed verdeeld 100 rode tussen zitten. Om die uitspraak te onderzoeken is het dan wellicht niet voldoende om er een emmertje uit te scheppen en daarin het aantal rode smarties te bepalen. Zelfs als je tienduizend smarties zou bekijken heb je nog steeds maar 63% kans om er überhaupt 1 te vinden, ook al zou er gemiddeld eentje in moeten zitten.

Nu is het testen van een vaccin wel wat ingewikkelder dan dit voorbeeld. Voor het meten van de effectiviteit van een vaccin is het volgende van groot belang:

Hoe heeft de vaccinfabrikant de proefpersonen uitgezocht (leeftijd, geslacht, algehele gezondheid, ziektegeschiedenis, etc.)?
Hoe heeft de fabrikant bepaald wie er ziek werd en wie niet?
Is er voornamelijk gekeken naar lichte symptomen of zijn er ook statistisch relevante aantallen voor ziekenhuisopnamen of zelfs overlijdensgevallen meegenomen?
Hoeveel ziektegevallen zijn er bekeken t.o.v. de testpopulatie?
Heeft de fabrikant de effectiviteit voor verschillende subgroepen bepaald of alleen voor de totale testpopulatie?

Deze informatie is gewoon online te vinden voor de vaccins die momenteel een Emergency Use Authorisation hebben:

Pfizer-BioNtech
https://www.nejm.org/doi/suppl/10.1056/NEJMoa2034577/suppl_file/nejmoa2034577_protocol.pdf
https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04368728
Moderna
https://www.nejm.org/doi/suppl/10.1056/NEJMoa2035389/suppl_file/nejmoa2035389_protocol.pdf
https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04470427
AstraZeneca
https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04516746
Testprotocollen

Selectie van proefpersonen

Wat om te beginnen opvalt in al deze protocollen is het feit dat grote groepen personen werden uitgesloten van de testen:

Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven
Personen beneden de leeftijd van 16 jaar
Personen met een voorgeschiedenis van Sars-Cov-2-infectie
Personen met een voorgeschiedenis van allergie of anafylaxie / urticaria
Personen met een bloedingsstoornis
Immunodeficiënte personen (met een slecht immuunsysteem)
Personen die immunodepressiva krijgen (om het immuunsysteem te onderdrukken)
Personen die onlangs bloedproducten of immunoglobulinen hebben gekregen

Nu is er best heel wat voor te zeggen om deze groepen in 1e instantie uit te sluiten in een testprotocol. Bij een nieuw vaccin, en zeker in het geval van een geheel nieuwe vaccinatie techniek (mRNA), zou er best wel eens wat mis kunnen gaan en wil je zeker niet dat ongeboren of jonge kinderen daar het slachtoffer van worden. En iemand die al een Sars-Cov-2 infectie heeft doorgemaakt zou mogelijk immuniteit kunnen hebben. Dit zou de testresultaten onbetrouwbaar kunnen maken.

De overige groepen die werden uitgesloten zouden ook een hoger risico op negatieve bijwerkingen kunnen hebben zodat het wellicht niet ethisch is om hen hieraan bloot te stellen.

Echter: de keerzijde hiervan is dat zowel de veiligheid als de effectiviteit van de vaccins voor deze groepen (tot nu toe) compleet onbekend zijn gebleven!

Vaststellen van het Covid-19 ziektebeeld

Om de effectiviteit van het vaccin tegen Covid-19 te bepalen is het niet onbelangrijk hoe je in de test vaststelt of iemand Covid-19 opgelopen heeft. Zou je bijvoorbeeld een positieve PCR test als enige criterium nemen, dan meet je eigenlijk of het vaccin voorkomt dat je een positieve PCR uitslag krijgt, en niet of het vaccin voorkomt dat je de ziekte Covid-19 krijgt. Het andere uiterste zou zijn als je alleen kijkt naar mensen die met een positieve PCR en heftige Covid-19 symptomen komen te overlijden. Dan meet je dus in hoeverre de kans op overlijden aan Covid-19 door het vaccin afneemt, maar weer niet of het vaccin voorkomt dat je de ziekte Covid-19 krijgt (zonder daar nu direct aan te overlijden).

De 3 grote fabrikanten pakten dit niet op dezelfde manier aan. Pfizer keek naar een positieve PCR test in combinatie met tenminste 1 mild symptoom, terwijl Moderna naast de positieve PCR test 3 symptomen vereiste en daarnaast ook specifiek naar zware gevallen van Covid-19 keek in haar studie. AstraZeneca werkte net als Pfizer met tenminste 1 symptoom.

Als symptomen werden genoemd: koorts, hoesten, kortademigheid, spierpijn, koude rillingen, keelpijn, hoofdpijn, verstopte neus, diarree, loopneus, vermoeidheid, misselijkheid, braken of verlies van eetlust. Voor ernstige symptomen werd door Moderna gekeken naar ademhaling sneller dan 30 per minuut, hartslag boven 125 slagen per minuut, of zuurstof saturatie beneden 93%.

Een mild Covid-19 geval kan dus op basis van relatief a-specifieke symptomen (loopneus, vermoeidheid) worden vastgesteld als er maar een positieve PCR test is afgenomen. Deze kan echter ook vals positief zijn. Het toegestane aantal PCR cycles (Ct waarde) wordt niet vermeld.

Er kunnen dus vraagtekens geplaatst worden bij wat er nu eigenlijk gemeten wordt. Bij Pfizer en AstraZeneca zal er eerder worden vastgesteld of iemand minder kans loopt om positief te testen dan om daadwerkelijk Covid-19 te krijgen omdat naast een positieve PCR test een enkel a-specifiek symptoom volgens het protocol al genoeg is om de diagnose te stellen. Bij Moderna zullen de resultaten iets betrouwbaarder zijn omdat hun protocol 3 symptomen vereist.

Lichte en zware gevallen van Covid-19

Bij zowel Pfizer-BioNTech and bij AstraZeneca zijn er tijdens de testen nauwelijks zware gevallen van Covid-19 (met ziekenhuisopname) voorgekomen en zeker niet voldoende om een statistisch relevant antwoord te vinden op de vraag of de vaccins effectief zijn in het voorkomen van zware Covid-19 gevallen.

Bij de Moderna testen kwamen veel meer zware gevallen voor en dit zou deels te verklaren kunnen zijn doordat het tijdsinterval tussen de 1e en 2e injectie bij Moderna 2x zo lang was als bij Pfizer-BioNTech. Voor het Moderna vaccin zou daarom wel iets te zeggen zijn over de mate waarin het effectief is tegen zware gevallen van Covid-19. Bij de andere twee vaccins zijn de resultaten op dit vlak nietszeggend.

Het aantal ziektegevallen ten opzichte van de testpopulatie

Als we kijken naar Pfizer-BioNTech zijn er van alle proefpersonen maar 0.4% geweest waar Covid-19 werd vastgesteld door een positieve PCR test en 1 symptoom. Bij Moderna en AstraZeneca was het percentage ziektegevallen 0.6%.

Volgens cijfers van de GGD’s is inmiddels al bij 6.3% van de Nederlandse bevolking Covid-19 waargenomen (met symptomen, sinds het begin van de 1e golf). En dat zijn dan de personen die zich bij een arts of teststraat gemeld hebben. Het werkelijke aantal kan nog veel hoger liggen omdat de WHO schat dat minimaal 10% van de wereldbevolking een besmetting heeft doorgemaakt.

Dit betekent dat het percentage personen dat ziek werd in de vaccin testen 10 tot 15x lager lag dan het percentage ziektegevallen tot nu toe in Nederland. Je kunt je daarom afvragen in hoeverre deze testen representatief waren. Het lijkt erop dat alleen de meest bevattelijken in de testpopulatie ziek werden en dat we dus gemeten hebben hoe het vaccin bij deze groep uitpakt.

Als we de testen langer zouden doorzetten is het heel waarschijnlijk dat de gemeten effectiviteit een stuk lager uit zal vallen omdat het verschil bij mensen met een goede weerstand een stuk kleiner zal zijn.

Onderzoek naar subgroepen

Pfizer-BioNTech heeft geprobeerd hun resultaten uit te splitsen naar bepaalde bevolkingsgroepen. Het meest interessant in dat opzicht is de vraag hoe goed het vaccin in staat is om ouderen te beschermen, en dan met name 75 plussers die het grootste risico hebben om aan Covid-19 te overlijden.

Pfizer-BioNTech had echter een relatief laag aantal ouderen in de testpolulatie, wat de resultaten heel onbetrouwbaar maakt voor die groep. Het 95% zekerheidsinterval voor de effectiviteit in de 75+ groep (waar het voornamelijk om gaat qua risico) liep tussen de min 13 en plus 100%. Met andere woorden: wie het weet mag het zeggen!

Uit het onderzoek van Moderna en AstraZeneca vallen ook geen conclusies te trekken over bescherming van 75 plussers. Alleen de 65+ groep wordt gerapporteerd, maar in die groep zitten nog relatief veel personen in met een mild risico.

Effectiviteit van de vaccins

Aangezien de effectiviteit voor ouderen niet goed bepaald is, kunnen we eigenlijk alleen maar kijken naar de gerapporteerde effectiviteit in de gehele testpopulatie. Die was voor Pfizer-BioNTech 95%, Voor Moderna 94% en voor AstraZeneca 70% waarbij het betrouwbaarheidsinterval dan ook nog vanaf 55% liep.

Pfizer: Polack et al., Safety and Efficacy of the BNT162b2 mRNA Covid-19 Vaccine, NEJM, December 31, 2020.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2034577
Moderna: Efficacy and Safety of the mRNA-1273 SARS-CoV-2 Vaccine. New England Journal of Medicine. December 30th, 2020.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2035389
AstraZeneca: Safety and efficacy of the ChAdOx1 nCoV-19 vaccine (AZD1222) against SARS-CoV-2: an interim analysis of four randomized controlled trials in Brazil, South Africa, and the UK
https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)32661-1/fulltext
Vaccin-onderzoeken

AstraZeneca’s effectiviteit is dus niet indrukwekkend, zeker als je bij Corona sowieso maar 0.23% IFR hebt. Met een dergelijk lage effectiviteit is dan het ook onbegrijpelijk dat AstraZeneca een Emergency Use Designation heeft verkregen van de EMA. Het is ook een veeg teken dat Zwitserland dit vaccin heeft afgewezen.

Gezien de lage Covid-19 incidentie in de testpopulaties vergeleken met de complete bevolking (percentueel) kunnen er vraagtekens geplaatst worden bij de waarde van de gevonden effectiviteit. Het is niet ondenkbaar dat de personen die ziek werden ook het meest bevattelijk waren en dat bij personen met een betere weerstand het effect van de vaccins veel kleiner zou zijn.

Daarnaast zijn voornamelijk milde Covid-19 ziektebeelden vastgesteld. In hoeverre de vaccins dus bescherming bieden tegen agressief verlopende Covid-19 besmettingen (of zelfs de dood als gevolg van Covid-19) valt uit het onderzoek niet af te leiden.

Conclusie

Op de onderzoeken van de Corona vaccins valt het nodige af te dingen. Belangrijke bevolkingsgroepen zijn van de testen uitgesloten waardoor er voor deze groepen geen enkele informatie is over veiligheid en effectiviteit.

De ouderen die het meest de bescherming van een vaccin zouden kunnen gebruiken, waren onvoldoende vertegenwoordigd in de testen om statistisch relevante conclusies te trekken. We weten dus niet hoe veilig of effectief het vaccin voor deze groep is. Een groep waarom alles begonnen was (“We doen het voor de ouderen”), en die nu voorrang krijgt om te worden ingeënt met een voor hen nauwelijks getest vaccin!

Ook is het maar de vraag in hoeverre ernstige Covid-19 ziektebeelden voorkomen worden door de vaccins omdat ook deze gevallen niet in statistisch relevante aantallen voorkwamen. Met andere woorden: we weten dus niet of het vaccin de belasting op de IC’s kan oplossen!

Tot slot geven de onderzoeken geen antwoord op de vraag of gevaccineerden nog besmet kunnen worden of nog besmettelijk kunnen zijn naar anderen. Dit is niet onderzocht en de overheid propageert ook om na vaccinatie nog steeds de Corona maatregelen te blijven hanteren (!).

Kortom:

De onderzoeken geven onvoldoende basis om te besluiten tot een “Emergency Use Authorisation”. Dit geldt zeker voor het AstraZeneca vaccin met een effectiviteit die zelfs maar 55% zou kunnen zijn, maar ook voor de twee andere vaccins. Hun effectiviteit lijkt rond de 95% te liggen, maar dit gaat slechts over lichte gevallen van Covid-19.
Een goede effectiviteit is slechts aannemelijk gemaakt voor groepen die sowieso bijna geen risico lopen bij een corona besmetting
Voor de risicogroepen is de effectiviteit niet tot onvoldoende bepaald. Hierdoor is het niet mogelijk om goed af te wegen of je beter af bent met het vaccin dan met het (voor deze groep hogere) risico van Corona.
Naast de onzekerheid in de effectiviteit van de vaccins is ook een grote effectiviteit te verwachten van alternatieve behandelwijzen die al voorhanden zijn (HCQ, Ivermectine). En bij Ivermectine kan Covid-19 niet alleen behandeld worden, maar ook voorkomen. Afwezigheid van dergelijke behandelingen is een voorwaarde voor “Emergency Use Authorisation”.
Er is dus zeker geen basis om de vaccinaties in dit stadium algemeen verplicht te stellen door drang (laat staan dwang). Dit is in strijd met de code van Neurenberg.